Eftirsum tann legendariski, men realistiski stríðs-feminiasturin fyri borgarlig rættindi til kvinnur, fylti í hesi vikuni, og eg havi fingið áheitanir um tað, seti eg henda minnisstubba um THIT á Vágaportalin, sjálvt um hon ikki hevði fylt runt, men "bara" 147 ár.

Hennara realistiska og rationella stríð kundi helst lært fornermaðar krenkingar- og klimafeministar ein hóp um lívi!

Tann 19. januar 1876 var tann legendariski feministurin og tað kenda danska skaldið, Maria Kirstine Dorothea Jensen fødd í Farsø í Jyllandi.

- Hon bleiv skjótt landskend undir navninum THIT JENSEN.

Thit vaks upp sum nummar fýra av tólv systkjum.

Ein av beiggjum hennara var tann trý ár eldri rithøvundurin og Nobelprístakarin JOHANNES V. JENSEN.

Í barna-heiminum var næstan aldrin friður og lítil avlopstíð til umsorgan ella eymleika, so Thit flýggjaði ofta burtur og út í einsemi, har hon fekst við at skriva og hugsa.

Pápi hennara var djóralækni, men hann trúði uppá reinkarnatión og hevði tí okkultar interessur. Tað rein nógv við Thit, og hóast hon í flestu førum   var eitt rationelt fólk, svermaði hon alt lívið fyri spiritismu

Mamman var sterk, men ósentimental og beiskhugað av teimum mongu barnburðunum.

Hesa tíðina var ein løgin siður framvegis galdandi í Jyllandi fyri kvinnur, sum akkurát høvdu átt.

Barsilskvinnur noyddust at standa uttanfyri kirkjudyrnar, líka til tað passaði presti at koma uttar og bjóða teimum inn um kirkjugátt, tí tað segðist, at tær skuldu vera "óreinar" av føðslinum og máttu tí bíða, til prestur "forbarmaði" seg yvir tær.

Maria Kirstina var mamma Thit, og hóast hon bæði  var smáborgarlig  og kirkjutrúgv, bleiv hon tann fyrsta danska kvinnan, sum noktaði at akta henda  barbariska siðin.

Thit tókti hjartaliga synd í mammu sínari, men viðurskiftini millum møðgurnar vóru kortini ofta ógvuliga problematisk.

Tann desperata lagnan hjá mammuni ávirkaði Thit rættiliga nógv, og tað fekk hana at stríðast fyri tí "sjálvbodna móðurskapinum" alla sína tilveru. Hon agiteraði fyri præventión og vildi hava, at kvinnur sjálvar skuldu avgera, NÆR og HVUSSU NÒGV børn, tær skuldu eiga.

Mamman var konservativ, og henni dámdi hvørki teir frílyntu tankarnar ella tær littereru royndirnar  hjá dóttrini, sum hon kallaði fyri "skrivi-nykkur", og Thit mátti tí ofta krógva bæði blýant og pappír í styvlunum. Hon var við at kódna av, at foreldrini forvæntaðu, at hon bleiv við at vera arbeiðskona og dadda  fyri síni yngru systkin.

Árið 1900 flytti Thit til Kjøpinhavnar, har hon búði og livdi ógvuliga spartanskt av fyrifallandi arbeiðskonustarvi, men hon var autodidaktur og las alskyns bókmentir í síni avlopstíð; - hon  luttók eisini dúgliga í tí pulserandi mentarlívi, sum beiggi hennara, Johannes V. var ein partur av.

Eldribeiggin og hon vóru upprunaliga sera góð systkin og hittust javnliga í Kjøpinhavn, men eftirhondini kom tvídráttur teirra millum, bæði um skriving og politikk, so tey blivu næstan óvinir fyri lívstíð - summi halda, at tey vóru litterérir rivalar.

Í 1903 fekk hon sína fyrstu roman útgivna. Bókin æt "To søstre" og seldi so væl, at hon fekk bøtt munandi um síni livikor í høvuðsstaðnum. Eftir hetta kom ein hópur av bókum, fyrst kvinnupolitiskar og seinni søguligar bøkur, har sterkar kvinnulagnur vóru lýstar sera hegnisliga, um enn fabulerandi og fantasifult..

Bøkur hennara vóru so væl fagnaðar, at hon kom á ta donsku fíggjarlógina fyri síni litteréru avrik.

Hon er eingin Ibsensk "Nora", sum flýggjar. -  Sjálvt um hon ynskir arbeiði og útbúgving til kvinnur, vil hon EISINI hava móðurskap og kærleika sum í einum klassiskum hjúnarbandi.

Hetta førdi við sær, at hon var ósamd við tær radikalu kvinnurnar í feminismu-rørsluni. Hon lýsir hetta klassiska  dilemma, men heldur, at tað kann loysast rationelt í hvørjum einstøkum parlagi.

Hon var ein av stovnarunum av "Dansk Husmoderforening", sum var í andstøðu til ta politiskt-feministisku "Dansk Kvindesags-forening".

Í 1912 bleiv hon gift við Gustav Fenger, sum var listarmálari. Hjúnarbandið bleiv upployst longu 1918, tá ið tey skildust við lóg. -  Fenger  sveik Thit við hennara allarbestu vinkonu.

Tað var eitt herviligt bakkast fyri Thit, sum av autoterapeutiskum grundum skrivaði ta beisku bókina: "Den erotiske hamster" (1919) um sítt kollsiglda parlag, og tann misantropiski boðskapurin í bókini er ógvuliga týðuligur til allar danskar kvinnur: "Hav aldrig NÆRE veninder"!

Hetta hvassa álop á kvinnukynið ("Kvinde er kvinde værst"!) var eitt sindur paradoksalt, eftirsum hon inntil tá oftast hevði givið monnum skyldina fyri órættin!

Thit Jensen var  sera jarðbundin og avgjørt ikki naiv í síni uppfatan av  lívsins realitetum. Hon verður orðarætt citerað:

"Vi gør allesammen foragtelige ting for at leve - FOR DET KOSTER AT LEVE – ikke penge alene – hver dags liv koster en sum af ens sjæl...".

Hon bleiv ein landskendur, kontroversiellur og næstan kompro-misleysur debattørur fyri kvinnurættindi og emancipatión.

Hetta skapti henni grundarlag fyri og høvi til at ferðast um alt landið til fyrilestrar, bæði í samkomuhúsum, fyrilestrarhølum og á hotellum.

Hennara aðaltema vóru "Sjálvboðið móðurskap" og "Javnrættindi millum kynini".

Eftir hesar fyrilestrar vóru ofta  debatt-fundir, og tað gekk sjáldan stillisliga fyri seg.

Hon var langt síðani blivin eitt yndisoffur fyri skemtibløð og argandi journalistar, men tað legði hon einki í, tí tað var við beráddum huga, at hon førdi seg fram sum ein originalur. Tað gav henni journalistiskt rásarúm og gratis umrøðu. 

Fólk tyrptust og trokaðust til hennara fyrilestrar.

Hon var avgjørt vøkur sum ung, men hon var so lág, at tað knípti henni at røkka upp um røðarapallin nógvastaðni. Men hon kompenseraði viðhvørt við at standa uppi á fleiri bókum, og teir eydkendu kjólarnir hjá henni vóru so flákrandi, stórir  og litfagrir, at eingin kundi loypa hana um.

Tann konservativi parturin av  borgaraskapinum beinleiðis hataði hana, og tað vóru ørgrynni av mætum fólki, sum kravdu, at hon bleiv strikað av fíggjarlógini. Men hesar royndir  blivu endaliga stedgadar í 1929 av Tí danska Rithøvundafelagnum og statsministaranum Thorvald Stauning, sum legði dent á, at Thit hevði fingið sín heiður fyri sítt litteréra arbeiði og IKKI fyri sínar provokerandi meiningar..

Tað vóru annars bekymradar prestafrúur, sum settu stórar lýsingar í bløðini, har tær ávaraðu móti at fara til fyrilestrar hjá Thit JENSEN - tær hildu, at kvinnur kundu risikera teirra sálarfrelsu við at lurta eftir Thit.

Eftir fundirnar mátti Thit ofta fáa hjálp móti háðan, skemdarorðum, steinkasti og øðrum yivrgangi. Hon fortaldi seinni sjálv um, hvussu hon ofta mátti krógva seg aftanfyri eina avís í tokinum, tí fólk úti á gongini peikaðu, gálvaðu, spýttu og flentu at henni.

Tað hendi eisini, at hon ikki fekk innivist á onkrum donskum provins-hotelli, tí fleiri aðrir gestir hóttu við at rýma, um Thit slapp at gista har.

Thit kundi annars vera ógvuliga undirhaldandi á einum røðarapalli. Hon var skjót við hvøssum aftursvarum. Tað sigst, at hon á einum fundi møtti einum áhoyrara, sum helt fyri, at "hvis hann hevði verið giftur við einum konufólki, sum Thit, so hevði hann givið henni gift.

Thit repliceraði beinanvegin, at hvis hon hevði verið gift við einum manni sum  honum, so hevði hon avgjørt tikið giftina!´

Av hennara mongu bókum kunnu nevnast "Gerd" (1918), "Aphrodite fra Fuur" ( 1925) um eitt fiktivt danskt matriarkat. "Af blod er du kommet" (1931) og ikki minst stórverkið "Stygge Krumpen" (1936).

Tað útskeldaða konubrotið Thit Jensen náddi at gerast donsk fólkaogn!

Í  1940 beiv hon heiðurslimur av "Tí danska Rithøvundafelagnum".

Í 1946 bleiv hon heiðurslimur av "Dansk husmoderforening".

Í 1949 fekk hon Tað kongaligu medaljuna av gulli. Í 1954 fekk hon Danne-brogs-ordan, og tá ið hon stutt áðrenn hon doyði, tosaði í "Den danske Studenterforening" mátti man útkommandera sterkar politi-manningar fyri at regulera ta kaotisku ferðsluna í tí centrala Kjøpinhavn.

Hon var heilt unik - hon hevði avgjørt ikki sín líka!

Tann sterka jútska kvinnan doyði sum naturaliseraður og integreraður stór-kjøpinhavnari  í BAGSVÆRD summarið 1957.

Virgar T. Dalsgaard